Ardhja e turqve në viset ballkanike (nga Shkupi në Vranjë)-Dolazak Turaka na balkanske prostore (od Skoplja do Vranja)

Ardhja e turqve në viset ballkanike (nga Shkupi në Vranjë)

Që nga viti 1392, kur Shkupi ra nën sundimin turk, sulltanët dërguan njerëz me vlerë më të lartë dhe me pushtet të gjerë si mëkëmbës. I tillë ishte Jigit Pasha, një nga komandantët kryesorë ushtarakë të Sulltan Muratit I dhe Bajazitit, i cili qëndroi në Shkup deri në vitin 1413. Pasardhësi i tij Isak Beu, i cili krijoi një parti të vërtetë turke në Bosnje, u shqua edhe më shumë si një ushtar, organizator dhe diplomat i shkëlqyer. Në Portë i shkaktoi shumë telashe despotit Gjurgj, të cilin nuk e konsideronte të besueshëm për turqit. Ai ishte rreth vitit 1445, pasuar nga i biri Isa (Esa) Beu, emri i të cilit ndeshet vazhdimisht në të gjitha veprimet ushtarake dhe diplomatike të kësaj kohe.

Me rënien e shtetit mesjetar serb, turqit pushtuan Vranjën më 14 qershor 1455 gjatë sundimit të Mehmed Pushtuesit. Menjëherë para kësaj Vranja përmendet si skenë e betejës ndërmjet Nikolla Skobaljiqit dhe ushtrisë turke, e cila u zhvillua më 24 shtator 1454.

Benedikt Kuripeshiq thotë në udhëtimin e tij të vitit 1530 se Vranja përbëhej nga një qytezë (fortesë) dhe një qytet. Qyteti ishte në fakt Kalaja e Markovës, dhe qyteti është një periferi, pra pjesa e vjetër e Vranjës së sotme. Në atë kohë (1530-1531), Vranja ishte selia e kadilukut dhe nahijes së qytetit. Kishte 35 shtëpi myslimane dhe 33 të krishtera. Kalaja e Vranjës – d.m.th. Kalaja e Markovës, kishte dizdar, cehajë, imam dhe zyrtarë të tjerë. Në atë kohë nahija e Vranjës përbëhej nga 320 fshatra, fshatra dhe 43 manastire; kishte 88 shtëpi myslimane dhe 5118 shtëpi të krishtera.

Vranja kishte një pozicion të rëndësishëm nën sundimin turk, gjë që tërhoqi shumë turq të pasur të vendoseshin në qytet dhe të ndërtonin xhami, bujtina dhe hamame. Tregtarët vranjas në këtë zonë dinin arabisht dhe turqisht dhe udhëtonin përtej kufirit për të bërë tregti.

Vranja ishte selia e Kadilukut të Vranjës, një territor në të cilin shtriheshin kompetencat e një kadiu, përfaqësues i gjyqësorit osman. Për shkak të numrit të vogël të myslimanëve, kadiluku i Vranjit mbulonte territorin e disa nahijeve dhe ishte një nga kadilukët më të mëdhenj brenda sanxhakut Qustendil. Nahijat nuk përfaqësonin njësi administrative të nivelit më të ulët, por ato ishin njësi rajonale dhe shpesh përkonin me territoret e famullive të periudhës mesjetare serbe. Vranja Kadiluk përfshinte nahijet: Vranja, Morava, Moravica, Presheva, Pçinja dhe Inogoshte, Vranja ishte nën sundimin turk për 422 vjet.

Dolazak Turaka na balkanske prostore (od Skoplja do Vranja)

Od 1392. god., otkad je Skoplje došlo pod tursku vlast, sultani su tamo za namesnika upućivali ljude najveće vrednosti i sa širokom moći. Takav beše Jigit-paša, jedan od glavnih vojskovođa sultana Murata I i Bajazita, koji se držao u Skoplju sve do 1413. god. Još više se istakao kao odličan vojnik, organizator i diplomata njegov naslednik Isak-beg, koji je stvorio pravu tursku stranku u Bosni. Na Porti napravio je mnogo neprilika despotu Đurđu, koga nije smatrao pouzdanim za Turke. Njega je oko 1445. god. nasledio njegov sin Isa (Esa) beg, čije se ime stalno sreta u svim vojničkim i diplomatskim akcijama ovog vremena.

Raspadom srpske srednjovekovne države, Turci su Vranje osvojili 14. juna 1455. godine za vreme vladavine Mehmeda Osvajača. Neposredno pre toga, Vranje se spominje kao poprište bitke između Nikole Skobaljića i turske vojske, odigrane 24. septembra 1454. godine.

Benedikt Kuripešić navodi u svom putopisu iz 1530. godine da se je Vranje sastojalo iz grada (tvrđava) i varoši. Grad je bio u stvari Markovo Kale, a varoš je podgrađe, odnosno stari deo današnjeg Vranja. U to vreme (1530—1531), Vranje je bilo sedište varoškog kadiluka i nahije. Imalo je 35 muslimanskih i 33 hrišćanske kuće. Tvrđava Vranje – odnosno Markovo Kale, imala je dizdara, ćehaju, imama i druge funkcionere. Vranjska nahija se je u to vreme sastojala od 320 sela, mezri i 43 manastira; muslimanskih domova bilo je 88, a hrišćanskih 5118 kuća.

Vranje je pod turskom vlašću imao važan položaj, što je privuklo mnoge bogate Turke da se nasele u grad i izgrade džamije, konake i hamam. Vranjski trgovci su u ovom prediodu su znali arapski i turski jezik i putovali preko granice da trguju.

Vranje je bilo sedište Vranjskog kadiluka, teritorije na kojojsu se prostirale kompetencije jednog kadije, predstavnika osmanskog pravosuđa. Vranjski kadiluk je zbog malog broja muslimana, pokrivao teritoriju više nahija i bio je jedan od najvećih kadiluka u okviru Ćustendilskog sandžaka. Nahije nisu predstavljale upravne jedinice nižeg stepena, već su one bile predeone celine i često su se poklapale sa teritorijama župa iz srpskog srednjovekovnog perioda. U okvire Vranjskog kadiluka ulazile su nahije: Vranje, Morava, Moravica, Preševo, Pčinja i Inogošte.Vranje je pod turskom vlašću bilo 422 godine.

Kjo përmbajtje nuk paraqet qëndrimet e Ministrisë së Kulturës dhe Informimit të Republikës së Serbisë