САЈАМ КРОЗ ОЧИ УЧЕСНИКА И ПОСЕТИЛАЦА: ПРИЧЕ КОЈЕ СЕ НЕ ЗАБОРАВЉАЈУ Док се утисци још слежу, а фотографије и видео записи Сајма кулинарства и старих
САЈАМ КРОЗ ОЧИ УЧЕСНИКА И ПОСЕТИЛАЦА: ПРИЧЕ КОЈЕ СЕ НЕ ЗАБОРАВЉАЈУ
Док се утисци још слежу, а фотографије и видео записи Сајма кулинарства и старих заната и даље круже друштвеним мрежама, јасно је да овај догађај није био само програмска ставка у пројекту „Култура и традиција као мост спајања“. Он је био нешто много више — доживљај, ново искуство, сусрет са другом културом, али и са самим собом.
Гласови учесника
Излагачи, којих је било укупно десет, имали су прилику да представе свој рад на начин који није био само изложбени, већ дубоко личан. Љубазно су објашњавали шта израђују, како су то научили, ко им је знање пренео. За многе од њих ово је била прва прилика да свој производ покажу ван круга породице или пријатеља.
„Када сам видео људе како прилазе мом столу, питају, хвале, осећао сам понос. Не само због онога што сам направио, већ зато што сам имао прилику да покажем да ми имамо шта да понудимо,“ рекао је један млади везилац.
Слично размишљање делили су и они који су представљали традиционална јела. Многи су приметили да су им прилазили људи из „друге“ заједнице, испробавали храну и коментарисали са искреним интересовањем. Уместо стидљивости — дијалог. Уместо предрасуда — комплименти.
Поглед публике
Посетиоци, различитих узраста и порекла, реаговали су снажно и позитивно. За неке је то био први контакт са културом суседног народа. За друге — подсећање на детињство, када су традиционална јела и ручни радови били део свакодневице.
„Подсетило ме је на то како је моја бака ткала. Заборавила сам те шаре. И сада, кад сам их видела поново, обузеле су ме емоције,“ рекла је једна посетиљка из Бујановца.
Млади су били посебно ангажовани — сликали су, правили кратке видео записе, постављали садржај на Инстаграм и ТикТок. Сајам није био само традиционалан — био је и жив, модеран, доступан и онима који све прате дигитално.
Језик као мост
Иако су учесници говорили различите језике, комуникација је текла без проблема. Неки млађи волонтери су преводили, али најчешће није ни било потребе — осмех, гестови руком, пробање хране или покретање приче о нечем познатом били су довољни да се разговори покрену.
Са лингвистичког становишта, посебно је занимљиво било чути колико се турцизама и архаичних израза дели у оба језика. Чак су и деца уочила сличности, што је било охрабрујуће за све који се баве језиком и културом као средствима приближавања.
Неформално повезивање
Једна од вредности Сајма било је и неформално повезивање – након званичног програма, многи су остали да разговарају, размењују телефоне, додају једни друге на друштвеним мрежама. За кратко време, кроз један наизглед једноставан догађај, настале су нове везе — међу људима, али и међу заједницама.
Неколико младих изјавило је да би волело да у будућности учествује у сличним активностима, чак и као организатори или водитељи радионица. То је можда и највећа победа – што су у пројекат ушли као учесници, а из њега изашли као носиоци идеје.
Када један догађај остави трагове у личним причама, у новим пријатељствима и у жељи да се сарадња настави – онда је он више од манифестације. Сајам у Бујановцу није био само изложба хране и заната. Био је огледало онога што можемо постати – заједница која се разуме, уважава и сарађује.
Даље од једнодневног догађаја
Иако је Сајам трајао један дан, његови ефекти се неће брзо угасити. Многи учесници и посетиоци изразили су жељу да се манифестација понови и прошири, да се одржава у другим деловима Пчињског округа и да се сваке године допуњује новим садржајима. Такође, бројни медијски извештаји, фотографије и видео материјал сачували су дух овог догађаја за оне који нису могли да присуствују, али и као подсећање да је могуће – и потребно – градити заједништво.
Када се људи окупе да деле, а не да се надмећу, култура добија нови смисао. Сајам у Бујановцу је показао да су најбоље промене оне које се десе природно – у разговору, у укусу, у погледу. Ту почиње дијалог који мења заједницу.
Пројекат „КУЛТУРА И ТРАДИЦИЈА КАО МОСТ СПАЈАЊА“ финансиран је од стране Министарства за људска и мањинска права и друштвени дијалог Републике Србије. Овај текст не представља ставове овог Министарства.
PANARI NËPËRMJET SYVE TË PJESËMARRËSVE DHE VIZITORËVE: RRËFIME QË NUK HARROHEN
Ndërsa përshtypjet ende po vendosen, e fotografitë dhe incizimet nga Panairi i kulinarisë dhe zejeve të vjetra ende po qarkullojnë në rrjetet sociale, është e qartë se ky aktivitet nuk ishte vetëm një pikë në programin e projektit “Kultura dhe tradita si urë bashkimi”. Ai ishte diçka shumë më tepër — një përjetim, një eksperiencë e re, një takim me një kulturë tjetër, por edhe me vetveten.
Zërat e pjesëmarrësve
Ekspozuesit, gjithsej dhjetë, patën mundësi të paraqesin punën e tyre në një mënyrë që nuk ishte vetëm ekspozuese, por edhe thellësisht personale. Me shumë mirësjellje ata shpjegonin çfarë punonin, si e kishin mësuar, kush ua kishte transmetuar dijen. Për shumë prej tyre, kjo ishte hera e parë që produktin e tyre e tregonin jashtë rrethit të familjes apo miqve.
“Kur i pashë njerëzit duke iu afruar tavolinës time, duke pyetur, duke lavdëruar, ndjeva krenari. Jo vetëm për atë që kisha bërë, por sepse pata rastin të tregoj që edhe ne kemi çfarë të ofrojmë,” tha një rrobaqepës i ri.
Të njëjtin mendim ndanin edhe ata që paraqitën gatimet tradicionale. Shumë vunë re se njerëzit nga “komuniteti tjetër” iu afroheshin, provonin ushqimin dhe komentonin me interes të sinqertë. Në vend të ngurrimit — dialog. Në vend të paragjykimeve — komplimente.
Shikimi i publikut
Vizitorët, të moshave dhe prejardhjeve të ndryshme, reaguan fuqishëm dhe pozitivisht. Për disa ishte kontakti i parë me kulturën e popullit fqinj. Për të tjerë — një rikujtim i fëmijërisë, kur gatimet tradicionale dhe punimet dorëzanore ishin pjesë e përditshmërisë.
“Më kujtoi kohën kur gjyshja ime endte. I kisha harruar ato motive. Dhe tani, kur i pashë sërish, më pushtuan emocionet,” tha një vizitore nga Bujanoci.
Të rinjtë ishin veçanërisht të angazhuar — fotografonin, bënin video të shkurtra, postonin përmbajtje në Instagram e TikTok. Panairi nuk ishte vetëm tradicional — ishte edhe i gjallë, modern, i arritshëm edhe për ata që gjithçka e ndjekin përmes digjitales.
Gjuha si urë
Edhe pse pjesëmarrësit flisnin gjuhë të ndryshme, komunikimi rridhte pa pengesa. Disa vullnetarë më të rinj përkthenin, por shpesh nuk ishte as e nevojshme — buzëqeshja, gjestet, shijimi i ushqimit apo nisja e një bisede për diçka të njohur mjaftonin që bisedat të fillonin.
Nga një këndvështrim gjuhësor, ishte interesante të dëgjohej se sa shumë turqizma dhe shprehje arkaike ndahen në të dy gjuhët. Edhe fëmijët vunë re ngjashmëritë, gjë që ishte inkurajuese për të gjithë ata që merren me gjuhën dhe kulturën si mjete afrimi.
Lidhje joformale
Një nga vlerat e Panairit ishte edhe lidhja joformale — pas programit zyrtar, shumë mbetën të bisedonin, të shkëmbenin numra telefoni, të shtonin njëri-tjetrin në rrjetet sociale. Për një kohë të shkurtër, përmes një ngjarjeje që në dukje ishte e thjeshtë, lindën lidhje të reja — mes njerëzve, por edhe mes komuniteteve.
Disa të rinj deklaruan se në të ardhmen do të dëshironin të merrnin pjesë në aktivitete të ngjashme, madje si organizatorë apo udhëheqës të punëtorive. Kjo ndoshta është edhe fitorja më e madhe — fakti që në projekt hynë si pjesëmarrës, e dolën prej tij si bartës të idesë.
Kur një ngjarje lë gjurmë në rrëfime personale, në miqësi të reja dhe në dëshirën që bashkëpunimi të vazhdojë — atëherë ajo është më shumë se një manifestim. Panairi në Bujanoc nuk ishte vetëm një ekspozitë ushqimi dhe zejesh. Ishte pasqyrë e asaj që mund të bëhemi — një komunitet që kupton, respekton dhe bashkëpunon.
Përtej një ngjarjeje njëditore
Edhe pse Panairi zgjati vetëm një ditë, efektet e tij nuk do të shuhen shpejt. Shumë pjesëmarrës dhe vizitorë shprehën dëshirën që manifestimi të përsëritet dhe të zgjerohet, të mbahet edhe në pjesë të tjera të Qarkut të Pçinjës dhe çdo vit të pasurohet me përmbajtje të reja. Po ashtu, raportimet mediatike, fotografitë dhe materialet video e kanë ruajtur frymën e këtij aktiviteti për ata që nuk patën mundësi të marrin pjesë, por edhe si një kujtesë se është e mundur — dhe e nevojshme — të ndërtohet bashkësi.
Kur njerëzit mblidhen për të ndarë, e jo për t’u përballur, kultura merr një kuptim të ri. Panairi në Bujanoc tregoi se ndryshimet më të mira janë ato që ndodhin natyrshëm — në bisedë, në shije, në një shikim. Aty fillon dialogu që e ndryshon komunitetin.
Projekti “KULTURA DHE TRADITA SI URË BASHKIMI” financohet nga Ministria e të Drejtave të Njeriut dhe të Pakicave dhe Dialogut Shoqëror e Republikës së Serbisë. Ky tekst nuk paraqet qëndrimet e kësaj Ministrie.
COMMENTS