ЗАШТО СУ НАМ ПОТРЕБНЕ МАНИФЕСТАЦИЈЕ КАО ШТО ЈЕ САЈАМ КУЛТУРЕ И ТРАДИЦИЈЕ? У времену брзих информација, политичких тензија и заборављених вредности,
ЗАШТО СУ НАМ ПОТРЕБНЕ МАНИФЕСТАЦИЈЕ КАО ШТО ЈЕ САЈАМ КУЛТУРЕ И ТРАДИЦИЈЕ?
У времену брзих информација, политичких тензија и заборављених вредности, постоје ретки тренуци и места где људи поново могу да се сретну – искрено, лице у лице. Једна од тих прилика је Сајам кулинарства и старих заната у Бујановцу, организован у оквиру пројекта „Култура и традиција као мост спајања“. Иако наизглед један у низу локалних догађаја, овај Сајам носи много већи значај него што се на први поглед чини.
Простор сусрета и повезивања
Овакве манифестације пружају прилику за сусрет људи који иначе живе једни поред других, али не живе заједно. У Бујановцу, као и у многим другим мултиетничким срединама, припадници различитих заједница често се не познају, немају заједничке активности и ретко кад имају прилику да упознају културу другог. Сајам је управо тај простор – где су сви добродошли, где се слави различитост, а не разлика.
Подсећање на заједничке вредности
Храна, ручни радови, занати, музика, језик – све су то елементи који чине културну баштину. Оно што се често заборавља јесте да многи од тих елемената нису строго национални, већ су резултат векова заједничког живота, утицаја, мешања и сарадње. Сајам показује да српска и албанска заједница не деле само територију, већ и вредности, укусе, умећа и стил живота.
Јачање локалне заједнице
Када један град или општина организује догађај у ком учествују и институције и грађани, и млади и стари, и Срби и Албанци, онда се гради нешто много више од манифестације – гради се заједница. Овакви догађаји јачају локални идентитет, доприносе осећају припадности, подстичу активизам и отварају врата за нове иницијативе.
Сајам није само културна манифестација, већ и градски догађај који подстиче економску активност, локални туризам, промоцију производа и ангажовање младих. Он представља пример добре праксе који се може пренети и на друге делове Србије.
Очување нематеријалне културне баштине
Убрзани начин живота и утицај глобализације довели су до тога да се традиционалне вештине и знања губе. Млади све мање знају да ткају, вежу, ручно праве храну, препознају локалне мотиве или слушају народне приче. Сајам је прилика да се та знања пренесу. Кроз радионице, демонстрације и разговоре, младе генерације повезују се са коренима, а културна баштина добија нови живот.
Подстицај за интеркултурални дијалог
У друштву у ком су предрасуде често дубоко укорењене, најбољи начин да се оне разбију није кроз декларације, већ кроз – искуство. Када млади Срби и Албанци заједно уче како се тка, када размењују рецепте, када на истој бини наступају са различитим фолклорним тачкама, предрасуде губе снагу. Сајам није политичка платформа, али његов ефекат је дубоко политички – јер гради друштво у коме људи комуницирају, поштују се и сарађују.
Одрживост и нада у будућност
Један од главних циљева пројекта „Култура и традиција као мост спајања“ јесте да овај догађај не остане усамљен пример, већ да постане традиција. Лобирање код локалних власти, укључивање образовних и културних институција, интересовање медија – све то указује на потенцијал да Сајам постане трајни сегмент културног календара Бујановца.
Уколико постане редован, овакав догађај може се проширити и на друге општине, повезати различите крајеве јужне Србије и створити регионалну мрежу сарадње кроз културу.
Када култура постане алат за мир
Сајам кулинарства и старих заната је више од изложбе. Он је модел – како изгледа када се окренемо једни другима, када слушамо, гледамо и учимо. У том моделу, свака везена марама, свака укусна пита, свака ручно направљена чинија постаје порука: можемо заједно.
Ево текста на ћирилици:
Пројекат „КУЛТУРА И ТРАДИЦИЈА КАО МОСТ СПАЈАЊА“ финансиран је од стране Министарства за људска и мањинска права и друштвени дијалог Републике Србије. Овај текст не представља ставове овог Министарства.
PSE NA DUHEN MANIFESTIME SI PANAIRI I KULTURËS DHE TRADITËS?
Në kohën e informacionit të shpejtë, tensioneve politike dhe vlerave të harruara, ekzistojnë momente dhe vende të rralla ku njerëzit mund të takohen sërish – sinqerisht, ballë për ballë. Një nga këto mundësi është Panairi i kulinarisë dhe i zejeve të vjetra në Bujanoc, i organizuar në kuadër të projektit “Kultura dhe tradita si urë bashkimi”. Edhe pse në dukje një nga ngjarjet lokale, ky Panair mbart një rëndësi shumë më të madhe nga sa duket në shikim të parë.
Hapësirë takimi dhe lidhjeje
Ngjarje të tilla ofrojnë mundësinë që të takohen njerëz që përndryshe jetojnë pranë njëri-tjetrit, por jo së bashku. Në Bujanoc, si edhe në shumë mjedise të tjera multietnike, pjesëtarët e komuniteteve të ndryshme shpesh nuk njihen, nuk kanë aktivitete të përbashkëta dhe rrallëherë kanë mundësi të njohin kulturën e tjetrit. Panairi është pikërisht ajo hapësirë – ku të gjithë janë të mirëseardhur, ku festohet diversiteti, e jo dallimi.
Kujtesë për vlerat e përbashkëta
Ushqimi, punimet artizanale, zejet, muzika, gjuha – të gjitha këto janë elemente të trashëgimisë kulturore. Ajo që shpesh harrohet është se shumë nga këto elemente nuk janë thjesht kombëtare, por rezultat i shekujve të jetës së përbashkët, ndikimeve, përzierjes dhe bashkëpunimit. Panairi tregon se komuniteti serb dhe ai shqiptar nuk ndajnë vetëm territorin, por edhe vlerat, shijet, mjeshtëritë dhe stilin e jetesës.
Forcimi i komunitetit lokal
Kur një qytet apo komunë organizon një ngjarje ku marrin pjesë si institucionet ashtu edhe qytetarët, si të rinjtë ashtu edhe të moshuarit, si serbët ashtu edhe shqiptarët, atëherë ndërtohet diçka më e madhe se një manifestim – ndërtohet komuniteti. Këto ngjarje forcojnë identitetin lokal, kontribuojnë në ndjenjën e përkatësisë, nxisin aktivizmin dhe hapin dyer për iniciativa të reja.
Panairi nuk është vetëm një manifestim kulturor, por edhe një ngjarje qytetare që nxit aktivitetin ekonomik, turizmin lokal, promovimin e produkteve dhe angazhimin e të rinjve. Ai përfaqëson një shembull të mirë që mund të përcillet edhe në pjesë të tjera të Serbisë.
Ruajtja e trashëgimisë kulturore jomateriale
Ritmi i shpejtë i jetës dhe ndikimi i globalizimit kanë bërë që mjeshtëritë dhe dijet tradicionale të humbasin. Të rinjtë gjithnjë e më pak dinë të thurin, të qëndisin, të përgatisin ushqim në mënyrë tradicionale, të njohin motivet lokale ose të dëgjojnë tregimet popullore. Panairi është një mundësi që këto dije të përcillen. Përmes punëtorive, demonstrimeve dhe bisedave, brezat e rinj lidhen me rrënjët, ndërsa trashëgimia kulturore merr jetë të re.
Nxitje për dialog ndërkulturor
Në një shoqëri ku paragjykimet shpesh janë të rrënjosura thellë, mënyra më e mirë për t’i thyer ato nuk është përmes deklaratave, por përmes përvojës. Kur të rinjtë serbë dhe shqiptarë mësojnë së bashku si të thurin, kur shkëmbejnë receta, kur në të njëjtën skenë performojnë me pika të ndryshme folklorike, paragjykimet humbasin fuqinë. Panairi nuk është platformë politike, por efekti i tij është thellësisht politik – sepse ndërton një shoqëri ku njerëzit komunikojnë, respektojnë njëri-tjetrin dhe bashkëpunojnë.
Qëndrueshmëri dhe shpresë për të ardhmen
Një nga synimet kryesore të projektit “Kultura dhe tradita si urë bashkimi” është që kjo ngjarje të mos mbetet një shembull i vetëm, por të kthehet në traditë. Lobimi pranë autoriteteve lokale, përfshirja e institucioneve arsimore dhe kulturore, interesimi i mediave – të gjitha këto tregojnë potencialin që Panairi të bëhet pjesë e përhershme e kalendarit kulturor të Bujanocit.
Nëse bëhet i rregullt, një ngjarje e tillë mund të zgjerohet edhe në komuna të tjera, të lidhë zona të ndryshme të jugut të Serbisë dhe të krijojë një rrjet rajonal bashkëpunimi përmes kulturës.
Kur kultura bëhet mjet për paqe
Panairi i kulinarisë dhe i zejeve të vjetra është më shumë se një ekspozitë. Ai është një model – i asaj se si duket kur i drejtohemi njëri-tjetrit, kur dëgjojmë, shohim dhe mësojmë. Në këtë model, çdo shami e qëndisur, çdo byrek i shijshëm, çdo enë e punuar me dorë bëhet një mesazh: mundemi së bashku.
Ja përkthimi në shqip i këtij njoftimi:
Projekti “KULTURA DHE TRADITA SI URË BASHKIMI” financohet nga Ministria e të Drejtave të Njeriut dhe të Pakicave dhe Dialogut Shoqëror e Republikës së Serbisë. Ky tekst nuk paraqet qëndrimet e kësaj Ministrie.
COMMENTS