Me shpërbërjen e LK të Jugosllavisë në janar 1990, përveç transformimit të organizatave republikane të LK, paralelisht filloi edhe procesi i futje
Me shpërbërjen e LK të Jugosllavisë në janar 1990, përveç transformimit të organizatave republikane të LK, paralelisht filloi edhe procesi i futjes së një sistemi shumëpartiak. Të gjitha partitë e sapo formuara të opozitës në republika ishin pak a shumë kombëtare.
Sipas renditjes, më të rëndësishmet ishin: Partia Popullore Sllovene – SNS (1988), Aleanca Social Demokratike e Sllovenisë – SSS (1989), Shoqata për Iniciativën Demokratike Jugosllave – UJDI (1989) dhe HDZ – Bashkimi Demokratik Kroat (1989)
Më tej, në 1990, u themeluan mbi 40 parti dhe lëvizje, nga të cilat duhet të veçohen si më poshtë – përsëri në rendin e themelimit: Partia Demokratike (DS), Partia Radikale e Popullit, Lëvizja për Rinovimin Serb (SPO), Bashkimi Demokratik i Hungarezëve të Vojvodinës (DZVM), Partia e Veprimit Demokratik (PVD), Partia Demokratike për Unitetin Kombëtar Maqedonas (VMRO-DPMNE), Partia Socialiste e Serbisë (SPS) dhe Partia e Aksionit Demokratik të Sanxhakut (SDA), dhe në shkurt 1991 Partia Radikale Serbe (SRS).
Pikërisht tre javë pas boshnjakëve, shqiptarët e Serbisë së Jugut themeluan së pari Partinë për Veprim Demokratik (PVD) më 19 gusht 1990 dhe katër ditë më vonë, Partinë për Bashkimin Demokratik të Shqiptarëve (PBDSH), e cila ndryshoi emrin e saj në Partia Demokratike e Shqiptarëve në 2003. (PDSH).
Qysh në fillim të prillit 1990, zgjedhjet e para shumë partiake parlamentare dhe presidenciale u mbajtën në Slloveni, dhe në fund të Prillit në Kroaci. Në Maqedoni dhe Bosnjë dhe Hercegovinë, zgjedhjet shumëpartiake u mbajtën në Nëntor dhe në Serbi e Malin e Zi në Dhjetor. Me përjashtim të Serbisë dhe Malit të Zi, në të gjitha republikat e tjera, partitë ose koalicionet e opozitës fituan zgjedhjet.
Në Slloveni, koalicioni DEMOS (Kryeministri Alojz Peterle) fitoi dhe Milan Kuçan, një kandidat nga lista e Lidhjes së Komunistëve, u zgjodh kryetar i shtetit.
Në Kroaci, Bashkimi Demokratik Kroat (HDZ) fitoi një fitore bindëse, kështu që Franjo Tugjman u zgjodh president dhe Stipe Mesiç kreu i qeverisë. Në Maqedoni, opozita VMRO-DPMNE fitoi pushtetin, kështu që Nikolla Kljusev u zgjodh kryeministër dhe udhëheqësi komunist Kiro Gligorov u zgjodh kryetar i shtetit.
Për gjithçka që Millosheviçi dhe SPS bënë në skenën politike të vendit më 1990, jugu i Serbisë ishte bastioni i tyre kryesor. Kjo është arsyeja pse formimi i dy partive kombëtare shqiptare nënkuptonte shtimin e benzinës në zjarr. Sidoqoftë, asnjë forcë nuk mund të ndalonte proceset e filluara demokratike.
Kështu, në zgjedhjet e para parlamentare më 9 dhe 23 dhjetor 1990, u zgjodhën deputetë: në Bujanoc, ekonomisti Rangjel Veljkoviq(1935) në listën e SPS dhe në Preshevë, profesor Behlul Nasufi (1955), nga lista e Partisë për veprim demokratik. Veljkoviç u rizgjodh si Anëtar i Parlamentit në zgjedhjet e dyta të parakohshme parlamentare në 20 dhjetor 1992. Në ato zgjedhje nga lista e SRS, deputet ishte gjithashtu Jovica Stojimenoviq (1959)tregtar nga Bujanoci.
Sidoqoftë, kishte më shumë trauma në zgjedhjet e para lokale shumë-partiake. Në Preshevë, dy parti shqiptare – PVD dhe PBDSH mundën triumfalisht një numër të vogël të serbëve, kështu që shqiptarët, për herë të parë në historinë e kësaj komune, morën tërë qeverisjen lokale, të cilën këto dy parti e ndanë deri në 2004. Në vitin 1992, Profesor Riza Halimi, kryetar i Partisë për Veprim Demokratik, u zgjodh kryetar i komunës së Preshevës, dhe Tomislav Mitiq, një ekonomist i diplomuar, një nga udhëheqësit e socialistëve lokalë, u zgjodh kryetar i komunës së Bujanovacit.
Për serbët lokalë në Preshevë, realiteti i ri politik – marrja e pushtetit nga shqiptarët – ishte fundi i botës. Ata nuk mund të pajtoheshin me atë fakt për një kohë të gjatë. Në Bujanoc, Socialistët mbajtën pushtetin falë gjeografisë elektorale dhe sistemit zgjedhor me shumicë, sipas të cilit shqiptarët, me rreth 60 përqind të popullsisë, kishin vetëm 12 nga 41 vendet në parlamentin lokal. Me vullnetin e autoriteteve në Beograd, ky sistem u mbajt në Bujanoc deri në zgjedhjet e para lokale, në korrik 2002.
Vijon…
Autor: Radoman Iriq
( Ky shkrim nuk paraqet pikëpamjet e redaksisë së FOLonline)
COMMENTS